Bâbürnâme'de fiilimsiler

Abstract

Bâbürnâme'de Fiilimsiler" başlıklı bu çalışma, Bâbür'ün, genellikle tercih edilen ve bilinen adı ile, Bâbürnâme (Vekayî, Vekayînâme, Hâtırat vs.) adlı eserinde geçen fiilimsiler üzerine bir incelemedir. Aslında, Yan Cümle Kuran Fiilimsiler tam olarak anlatmak istediğimizi ifade etse de, çok uzun olmasından dolayı Fiilimsiler terimini başlığımızda tercih ettik. Bu çalışmada Bâbürnâme adlı eserde geçen ve yan cümlenin yüklemi olarak kullanılan fiilimsilerin kullanılışları, kurdukları birliktelikleri ve işlevleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla fiilimsiler, üstlendikleri görevlere göre değil, kurdukları birlikteliklere göre sınıflandırılmıştır. Çalışma hazırlanırken Beveridge'in tıpkıbasımı ile karşılaştırmalı olarak Bâbürnâme'nin Thackston tarafından neşredilen Haydarâbad nüshası esas alınmıştır. Bu metinde bulunan isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil biçimleri tespit edilerek kurdukları birlikteliklerle hem yan hem de ana cümle içinde hangi cümle unsurunu (özne, nesne, tümleç, vs.) oluşturdukları, bu yapı ve birlikteliklerin hangi zaman(ları) ifade ettikleri, vb. konular üzerinde durulmuştur. Çalışma esas itibariyle, şimdiye kadar ele alındığı gibi, isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir. Her bölüm kendi içinde alt başlıklara ayrılmış, bu alt bölümlemeler yapılırken fiilimsilerin aldıkları çokluk, iyelik, durum ekleri ve edatlı kullanımları gösterilmiştir. Çalışmada ele alınan fiilimsiler açıklandıktan sonra bu yapılar ve birliktelikler metinde geçtiği cümlede altı çizilerek gösterilmiştir. Örnek cümleler, Arat tarafından yapılan çeviriden faydalanılarak kendi çevirimizle de sadeleştirilerek günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Öncesinde verilen Giriş bölümünde ise çalışma hazırlanırken izlenen yöntem, çalışma hazırlanırken karşılaşılan sorunlar, farklı değerlendirme ve eleştirilere yer verilmiş, Çağatayca ve Çağatay Edebiyatı, Bâbür ve Bâbürnâme üzerine ayrıntılı açıklamalar yer almıştır. Türkologlarca verilmiş açıklamalardan yararlanılarak fiilimsiler, isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiiler üzerine yapılan açıklamalar da bu başlık altındaki incelememizde yer bulmuştur. Anahtar Kelimeler: Bâbür, Bâbürnâme, Çağatayca, Fiilimsiler