Yapı ürünlerinin yaşam döngüsü değerlendirmesine yönelik bir model önerisi

Abstract

Çevre, yaşam içinde yer alan ilişkiler ve yaşamın oluştuğu ortamlar bütünüdür. Yapı,kullanıcının gereksinmelerini gidermek üzere tasarlanmış ve üretilmiş bir yapma çevredir ve kullanıcılarının gereksinmelerini kendisini oluşturan yapı ürünlerinin özellikleri ile karşılar.Yapı ürünleri, ham maddelerinin edinimi, üretimi, yapıya uygulanması, kullanılması ve kullanımının sona ermesi ile geri dönüşümü ya da yok edilmesi gibi süreçleri içine alan bir döngü boyunca çevre ile doğrudan ya da dolaylı bir etkileşim içerisindedir. Yapı ürünlerinin üretim teknolojilerinin yanlış seçimi, doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı, üretim ve yapımın çevrede atık yığınları oluşturması ve yanlış kullanım ile doğal çevre, dolayısıyla da canlı ve cansız çevreler etkilenmektedir. YDD (Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi), ürünlerin yaşam döngüsü süreçlerindeki oluşmuş ya da olası çevre etkilerinin değerlendirilmesidir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, YDD' ye yönelik `LEED', `Athena', `BEES', `BRE'(`BREEAM', `EcoHomes', `Envest', `Environmental Profiles', `SMARTWaste'),`Analytica', `Pre' (`SimaPro', `Eco-Indicator' Etki Değerlendirme Yöntemi, `IVAM'Veritabanı, `Eco-Quantum', `Ecoinvent' Veritabanı), `GaBi', `TEAM', `GB Tool',`Woolley', `Curwell ve March' Modelleri irdelenmiştir.Dördüncü bölümde modeller,â ¢ Etkileyen: Ürün (yapı, yapı ürünü ya da tüm ürünler),â ¢ Etkileme süreci: YD süreçleri (ham madde edinimi, üretim, uygulama, kullanım,geri dönüşüm ya da yok edilme),â ¢ Etkilenen: Çevre grupları (canlı, cansız, doğal ya da yapma),â ¢ Etkilenim sonuçları: Enerji, kaynaklar, kirlilik (hava, su, toprak), atıklar ya da diğer ölçütleri (yapı içi çevre niteliği, yönetim, yollar, taşıma, risk analizi, yönetimi, maliyet değerlendirmesi, yönetim analizi vb gibi)açısından irdelenmiş, tüm modellerde, etkileyen, etkileme süreci, etkilenen ve etkilenim sonuçları bir arada bulunmadığı görülmüştür. Bu çalışmada önerilen modelde istenen ise,bunların bir arada bulunduğu bir değerlendirme yapabilmektir. Böylece değerlendirme kapsamı,â ¢ Etkileyen: Yapı ürünü,â ¢ Etkileme süreci: Tüm YD süreçleri,â ¢ Etkilenen: Tüm çevre grupları,â ¢ Etkilenim sonuçları: Süreçler boyunca oluşan zararlı etkiler olarak tanımlanabilir.Bu bağlamda model ana adımları,â ¢ Yapı ürününün tanımlanması,â ¢ Yaşam döngüsü süreçlerinde yapı ürünü - çevre etkileşimine yönelik bilgilerin toplanması,â ¢ Yapı ürününün yaşam döngüsü süreçlerinde çevre etkilerinin değerlendirilmesi,â ¢ Yapı ürününün yaşam döngüsü süreçlerinde değerlendirme sonucu,â ¢ Yapı ürününün yaşam döngüsü değerlendirmesinde iletişim olarak önerilmektedir.Beşinci bölümde ise, model, polivinil klorür doğrama üzerinde örneklenmişti. Önerilen yapı ürünlerinin yaşam döngüsü değerlendirmesi modelinin uygulanması ile,â ¢ Tasarımcının yapı ürünü kararını kolay ve doğru bir biçimde almasına,â ¢ Tasarımcı, yapı ürünü üreticisi ve kullanıcılarının, yapı ürünlerinin yaşam döngüsü süreçlerine ilişkin bilgilerine ulaşmasına,â ¢ Tasarımcı, yapı ürünü üreticisi ve kullanıcılarının yaşam döngüsü süreçlerinde yapı ürünü-çevre etkileşimine yönelik konularda bilinçlendirilmesine,â ¢ Yapı ürünlerinin çevre etkilerine ilişkin zorunlulukların geliştirilmesine,â ¢ Yapı ürünlerinin üretim teknolojilerinin geliştirilmesine ya da değiştirilmesine yardımcı olunabileceği sonucuna varılmıştır.