Gölevez nişastasının yapısal, fizikokokimyasal ve jelleşme özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Gölevez (Colocasia esculenta L.Schott) Araceae familyasından, tek yıllık tropik- subtropik bir iklim bitkisidir. Ülkemizde yaygın olarak Mersin ilinde yetiştirilip tüketilmektedir. Gölevez yumrusu, karbonhidrat, mineral ve diyet lifi açısından oldukça zengin bir üründür. Besinsel değeri yüksek bir ürün olmasından dolayı, gıda endüstrisinde kullanılması büyük önem arz etmektedir. Dünya çapında bakıldığında gölevez farklı ülkelerde değişik kullanım alanları bulmuştur. Gölevezin ülkemizde kullanımı ise çok yaygın olmayıp, genellikle yemek yapılarak tüketilmesi mevcuttur. Gölevezin kullanımının kısıtlı olması, başka ürünlerin formülasyonlarına ilave edilerek tüketimini daha geniş bir alana yayması gereksinimini ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca yumrudaki karbonhidratın büyük bir kısmını nişastanın oluşturması, yumrudan nişasta eldesini olanaklı kılmaktadır. Bu çalışmada, gölevez yumrusundan nişasta eldesi gerçekleştirilmiş olup, elde edilen nişastanın fizikokimyasal, teknolojik ve jelleşme özellikleri belirlenmiştir. Ayrıca hidrokolloidlerin nişastaların fonksiyonel özelliklerini geliştirmesi sebebiyle çeşitli konsantrasyonlardaki (%0,5 ve %1) farklı gamların (ksantan gam, guar gam ve ksantan gam – guar gam karışımı) gölevez nişastasının jelatinizasyonuna etkileri incelenmiştir. Gölevez nişastası Mersin'in Anamur ilçesinden temin edilen gölevez yumrularından izole edilmiştir. Yüksek saflıkta (%95,16) beyaz renkte elde edilen gölevez nişastasının toplam xii

nişasta içeriği % 84,29, dirençli nişasta içeriği % 3,14 ve amiloz içeriği % 9,92 olarak bulunmuştur. Gölevez nişastasının nem, protein, kül ve yağ içeriği sırasıyla %11,42, %1,29, %1,39 ve % 0,11 olarak tespit edilmiştir. Nişastanın L *, a * ve b * değerleri sırasıyla 90,87, 2,19, 4,71 olarak bulunmuştur. Gölevez nişastası granüllerinin morfolojik yapıları taramalı elektron mikroskobu ile incelenmiş, düzensiz şekilli, çokgen bir yapıya sahip oldukları ve nişasta granüllerinin ortalama boyutunun 0,5 ile 3 μm arasında değiştiği tespit edilmiştir. Nişastanın kristalografik yapısı incelendiğinde, A-tipi XRD paterni sergilediği belirlenmiştir. Nişastanın su tutma kapasitesi ve suda çözünürlüğü nişasta süspansiyonu 60°C den 90°C'ye ısıtıldığında giderek artış göstermiş ve 90°C'de bu değerler su tutma kapasitesi ve suda çözünürlüğü için sırasıyla 14,22 g/g ve %16,86 olarak kaydedilmiştir. Gölevez nişastasının bulanıklık ve sinerezis değerleri incelendiğinde günlere göre kararlı bir azalma ya da artma gözlemlenmemekle birlikte bulanıklık değerlerinde günlere göre azalma görülmüştür. Gölevez nişastasının jelleşme özellikleri ve farklı konsantrasyonlarda ilave edilen gamların gölevez nişastasının jelleşme özelliklerine etkisi reometre cihazi kullanılarak jelatinizasyon analizi ile tespit edilmiştir. Sonuçlar, hidrokolloid ilavesinin nişastasının jelatinizasyon özelliklerini önemli derecede etkilediğini göstermiştir. Ksantan ve guar gam konsantrasyonlarının artması, peak viskozite, final viskozite, setback viskozite ve breakdown viskozite parametrelerini önemli ölçüde artırmıştır. Kullanılan gamlar karşılaştırıldığında, guar gamın daha baskın bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. % 1 oranında guar gamın eklenmesi, pik, final, breakdown ve setback viskozite değerlerini sırasıyla 1786,5 cP'den 8787 cP'ye, 2804,5 cP'den 6439 cP'ye, 453,6 cP'den 5760 cP'ye, 1471,5 cP'den 3412 cP'ye çıkarmıştır. Elde edilen sonuçlar gölevez nişastasının, fizikokimyasal, teknolojik özellikleri ve çeşitli gamlarla olumlu etkileşimleri nedeniyle, gıda ürün geliştirme için alternatif bir kaynak olarak önerilebileceğini göstermektedir.