1980’ler Türkiye feminist hareketinde örgütlenme tartışmalarına karşılaştırmalı bir bakış: Feminist ve Kaktüs dergi örnekleri

Abstract

Bu tez, 1980 dönemi feminist hareketindeki örgütlenme tartışmalarını anlayabilmenin bir yolu olarak dönemin iki önemli aktörü olan, radikal feminist çizgideki Feminist dergisi ile Sosyalist Feminist Kaktüs dergisinin örgütlenme pratiklerine ve yaklaşımlarına odaklanmaktadır. Tezde, dergiler sadece birer yayın değil aynı zamanda feminist bir örgütlenme pratiği olarak ele alınmaktadırlar. Bu nedenle, hem aralarındaki ayrımın tarihsel arka planını hem de devraldıkları yayıncılık ve örgütlenme geleneğini görebilmek için öncelikle feminist hareketin 1980-1987 yılları arasındaki örgütlenme pratikleri ve tartışmaları incelenmiştir. Daha sonra ise, dergilerin örgütlenme pratikleri, perspektifleri ve stratejileri arasındaki farklılıkların ve ortaklıklarının neler olduğu, bunların dönemin feminist hareketi üzerindeki etkileri ve bu etkilerin günümüz hareketine yansımaları analiz edilmiştir. Bunun için her iki dergideki yazılar, örgütlenme teması ekseninde incelenmiştir. Ayrıca, 1980’lerde hareket içinde aktif olan sekiz kadınla yapılan görüşmelerin kayıtlarından, dönemin diğer feminist yayınlarından ve arşiv belgelerinden de yararlanılmıştır. Feminist’in “eski”den (sol) kopuşu ve “yeni”yi kurmayı hedefleyen maddeci radikal feminist yaklaşımı ile Kaktüs’ün, Marksizm ile feminizm arasında bir sentez oluşturmaya çalışan sosyalist feminizmi, kadınların kurtuluşunun nasıl bir örgütlenmeyle gerçekleşebileceği sorusuna farklı yanıtlar vermişlerdir. Feminist, bunun ideolojik ve örgütsel bağımsızlığı olan kadın kurtuluş hareketinin mücadelesiyle mümkün olacağını savunurken, Kaktüs, kadınların kurutuluşunun ön koşulunun sosyalizm olduğunu ileri sürmüş ve ideolojik bağımsızlığa karşı çıkmıştır; bunun yerine örgütsel ve politik bağımsızlığı olan, içinde feminist olmayan kişi ve grupların da yer aldığı bağımsız kadın hareketinin mücadelesini öne çıkarmıştır. İki derginin örgütlenme perspektifleri arasındaki bu farklılık, hareketin hangi kadınlara nasıl bir örgütlenme stratejisiyle erişebileceğine ilişkin tezlerini de farklılaştırmıştır. Tezde, radikal ve sosyalist feministler arasındaki ayrımın, 1980’ler feminist hareketinin benimsediği ve sonraki yıllara da miras bırakacağı örgütlenme biçimine yön verdiği ve bunun iki derginin örgütlenme perspektiflerinin ve stratejilerinin kombinasyonu olduğu ileri sürülmektedir: İki feminist yaklaşımın teorik düzeyde uzlaşmayan çatışması pratiğin içinde ortak bir yol bulmuştur.