The politics of phonetics, orthography and grammar during the period from Tanzimat to the alphabet revolution

Abstract

This thesis handles the phonetization process of the scripts representing written Turkish and their mutual interaction with the Orthography and the Grammar during the period from Tanzimat to the Alphabet Revolution, trying to answer questions such as "How was the Turkish language reconstructed as a written variety based on speech?" "What sort of motivations lie behind the reformation or the complete change of the letters?" and "What are the linguistic implications of these changes?" In the light of these questions, the alphabet, orthography and grammar books as well as the newspaper articles published in this period were investigated as primary sources. The telos of the Turkish linguistic modernization was constructed as the impossible task of "overcoming the representation crisis" between the written and spoken varieties of the Turkish language. This process ran parallel with the replacement of the privilege of writing with the superiority of the spoken variety. In this sense, it was assumed that the change of the script was not a value-free technical amendment but one of the consequences of the interplay between the spoken and written varieties of the Turkish language.

Bu tezde Tanzimat döneminden Harf İnkılabı’na uzanan süreçte Türkçenin yazıldığı alfabelerin tedricen nasıl fonetik hale geldiğini ve bu alfabelerin imlâ ve gramerle olan etkileşimi incelenmektedir. Bu çalışmada “Türkçe yazı dilinin konuşma dili baz alınarak nasıl inşa edildi ve bu süreçte alfabenin rolü nedir?,” “Harflerin gerek ıslah edilmesinde gerek tamamen değiştirilmesine hangi motivasyonlar rol oynamaktadır?” ve “Bu değişiklikler sembolik ve yapısal düzlemde ne anlam ifade etmektedir?” sorularına cevap aranmaktadır. Bu yüzden asıl olarak Latin harfleri kabul edilmeden önce de mevcut harfleri fonetik hale getirme çabalarının izinin sürülebileceği alfabe, imlâ, gramer kitapları ve bunların yanında söz konusu dönemde bu konuların ele alındığı gazete yazıları gibi birincil kaynaklar incelenmiştir. Geç Osmanlı döneminden itibaren yazılan ve konuşulan Türkçe arasındaki fark bir “temsil krizi” olarak algılanmış ve bu “temsil krizini” aşmak için yapılan bütün girişimler Türk dilinin modernleşmesinin bir safhasını oluşturmuştur. Türkçe konuşma dilinde yazılı metinler her daim mevcut olmasına rağmen bilhassa Tanzimat’tan itibaren yazı dilinin konuşma diline dayandırılması savunulmuş, daha önceki yazı ve konuşma dilinden ayrı standart bir varyant oluşturulmaya çalışılmış ve konuşma dilinin baz alındığı bir yazı dili ayrıcalıklı bir konuma gelmiştir. Bu anlamda, gerek Arap harflerinden türetilmiş Türk “elifbası” gerek Latin harflerinin baz alındığı Türk “alfabesi” ve bunları fonetik hale getirmek için sunulan bütün taslak ve öneriler Türkçe yazı dili ve konuşma dili arasındaki diyalektik ilişkinin bir sonucudur.